Alfonso Blanco: “As plataformas abríronlle a porta ao talento e a empresas coma a nosa”
Texto: María Yáñez. Fotos: Amador Lorenzo Blach.
O grán éxito da ficción de produción galega este ano ten nome de illa canaria: Hierro, estreada en xuño en Movistar+, acadou logros inéditos para unha serie feita aquí: coproducida con Francia, é a serie orixinal deste ano máis vista na plataforma e ademais está a triunfar nos premios: foi gañadora de dous Ondas e un Iris, finalista en 4 categorías dos premios MiM e en tres dos Premios Feroz, que se entregarán en xaneiro. Falamos co seu produtor, Alfonso Blanco, director de Portocabo, que por fin recolle os froitos de perseverar cun proxecto que a televisión xeralista non quixo e que, tras chamar a atención de coprodutores internacionais, ao final tivo o seu lugar no que chamamos televisión premium.
Portocabo leva case dez anos facendo ficción e entretemento para televisión. No caso da ficción, cal é a diferencia entre producir para unha cadea e producir para unha plataforma?
A diferenza está máis ben no tipo de contido que produces, non en como o produces. Hierro era unha coprodución na que tiñamos de socios unha plataforma como Movistar+ e un canal en aberto que era ARTE TV. Así que o traballo non foi moi diferente, nin na escrita de guión nin na produción no día a día con eles. Pero se falamos do tipo de contido, a plataforma si que che permite arriscar máis no guión. No caso de Hierro por exemplo había moito realismo, queriamos facer algo moi pegado á realidade. E iso cando presentabamos o proxecto a televisións en aberto custáballes máis velo. Querían máis puntos de xiro, cliffhangers ao final de cada capítulo, unha estrutura narrativa máis convencional. E o premium permíteche un traballo máis arriscado tanto na dirección como no guión: que poidas xogar un pouco máis coas tramas, que non estea todo presentado no primeiro capítulo… Logo no día a día a diferenza non é moi significativa, salvo que cada un ten a súa liña editorial, e iso si que marca a diferenza. Por exemplo ARTE, sendo un canal en aberto, o nivel de liberdade creativa e de reporte e demais é tremendo. E no noso caso a enorme diferenza é que era unha coprodución na que Movistar+ era o noso socio, non era unha encarga na que eles fosen os propietarios ao 100%. Marca moito máis esta maneira de producir que para quen produzas, porque eu sei que a miña relación coa plataforma non é a mesma que a de outros que fixeron unha produción por encarga.
Hierro é a primeira serie orixinal de Movistar+ que se fai como coprodución. Como chegastes a ese modelo de traballo?
Nós desde hai anos apostamos por esta liña de coprodución, cremos que é máis saudable desde moitos puntos de vista, sobre todo por tres factores: o primeiro, que consegues traer talento doutro país ao proxecto. A nós iso axudounos e fixo a serie moito mellor, a coprodución sempre trae cousas boas a nivel creativo. E en segundo lugar, a nivel financeiro: consegues mellorar o teu nivel orzamentario, ou facer que o investimento da canle en español sexa máis baixo e poidas competir mellor. E en terceiro lugar, consegues un nivel maior de exposición, porque de entrada garantes que lanzas, no caso de Hierro, en España, en 9 países de Latinoamérica, en Francia e en Alemaña. Iso estaba garantido antes de rodar. Entón son tres cousas que a coprodución che trae: talento, diñeiro e nivel de exposición. En canto á forma de traballar, en Portocabo somos moito de traballo colaborativo así que valoramos moito o poder tomar as decisións nunha mesa, non de xeito tan vertical como adoita ser ás veces cando fas unha encarga. Sempre o socio maioritario, que en Hierro era Movistar+, ten a última palabra, pero había unha mesa de discusión e só iso xa creaba un debate moi interesante a nivel creativo.
É un modelo que con Movistar+ abrimos nós pero xa o empezan a aplicar máis produtoras, aínda que as televisións seguen a ser renuentes á coprodución. Aínda así eu creo que é cuestión de tempo. Sempre que me preguntan defendo que o modelo debe convivir: haberá unha produción por encargo e haberá unha liña de coprodución. Non digo que todo teña que se coprodución porque non tería xeito. Pero hai determinados produtos que mellorarían moito sendo coprodución e teñen o potencial para selo. Para os produtores isto tamén é moi saudable: eu son copropietario de Hierro e iso ten un retorno internacional que eu tamén recibo, teño poder de decisión en como se distribúe, en como se fai o lanzamento internacional… Ata agora moitos dos grandes éxitos da televisión en España capitalizounos só o canal, e non parece xusto. En varios países isto está protexido por lei: no Reino Unido, por exemplo, aínda que un canal pague o 100% dunha produción, está obrigado a darlle unha porcentaxe da propiedade a quen o produce. Creo que é unha das leis que fixeron que a estrutura produtiva británica sexa tan potente. Porque lle deron ferramentas ao produtor para consolidarse, restándollelas ás canles, que bastante grandes son xa.
Daquela a figura da produtora tradicional de televisión está a cambiar, non?
Sen dúbida. Nós probablemente estamos traballando a este nivel polo acceso ás plataformas. Levabamos anos intentando entrar na produción nacional (TVE, Telecinco e Antena 3) e era moi difícil. Había un feixe de empresas moi grandes, factorías como Globomedia, Boomerang, BocaBoca… que xeraban confianza no canal polas súas grandes estruturas de produción. Iso variou, agora a industria está xirando máis cara aos produtores executivos, os showrunners e os guionistas. Cara ao talento, por dicilo así. Iso danos a oportunidade a empresas máis pequenas. Claramente en Portocabo orientámonos a ser unha empresa que xera contidos, unha empresa de talento. Nós non temos máquinas nin platós, non temos infraestruturas. Temos ideas e xente capaz de sacalas adiante. Desde esa posición antes era moito máis difícil acceder ás teles. Salvo o caso de Bambú, que foi o último gran milagre da televisión en España e foi un exemplo excelente de como unha empresa fundamentada no talento conseguir medrar e posicionarse. Pero foi unha excepción, aínda é un caso raro.
O modelo das grandes produtoras está ben para unha TV máis estandarizada, se queres facer 8 temporadas dunha serie diaria efectivamente precisas unha estrutura un pouco industrial, unha grande empresa que sexa capaz de xerar todo iso. Se o que queres é produtos máis diferenciados, máis singulares, que che dean un pouco máis de marca nun mercado global tan competitivo iso convive mellor con modelos como Portocabo que con modelos de gran grupo.
Hierro nace pensando xa nese tipo de produción máis singular?
Non, cando empezamos co proxecto en 2015 era impensable que Movistar+ fose aparecer de tal maneira, pero si que estaba concebido para que funcionase a nivel internacional. Sabiamos que se iamos aos mercados con fórmulas ou códigos moi manidos non poderiamos competir. Probablemente sería máis fácil convencer o canal xeralista aquí, pero nós como queriamos diferenciarnos buscando unha coprodución tiñamos que ir con algo que destacase que estivese un pouco fóra dos canons. Sen deixar de ser un produto clásico e de xénero, que tivese elementos diferenciais. Iso deunos boa posición internacional, pero non o puxo tan fácil cando fomos aos xeralistas en España. Por iso a entrada de Movistar+ volveunos recolocar no sitio ideal, porque si que entenderon o que queriamos facer e foron moi cómplices. Demos moita volta para rematar caendo no lugar perfecto para a serie.
Como afecta o cambio no panorama á vosa estratexia de desenvolvemento, ou ao tipo de proxectos que buscades?
En nós non variou nada. Probablemente decatámonos co tempo de que nos estaba a custar entrar nas canles xeralistas porque lles propuñamos cousas que saían un pouco da norma. Nós, desde unha certa inxenuidade ao principio diciamos “isto non o fixeron, ímosllelo propoñer”. E claro, non acababamos de entrar. Enton ao mellor produtos que tiñamos durmidos e que non funcionaron no seu momento agora se os sacamos do caixón e os levamos a unha plataforma e son ben recibidos, ou mesmo se os volvemos levar ás xeralistas, que xa vemos que se están empezando a abrir. A min se me din hai 3 anos que Antena 3 vai facer Fariña non o creo. Esas televisións xa non son as mesmas hoxe que hai 4 ou 5 anos. O bum da ficción empurrounas ata outro sitio. Ti agora fas unha ficción clásica feminina romántica practicamente tes o fracaso garantido, cando antes era case fórmula de éxito. Nós o que fixemos foi manter a liña de traballo que viñamos facendo, o que tes é que adaptala un pouco pensando no cliente, porque non é o mesmo Netflix que HBO. Dentro das plataformas non hai que igualalas. Igual que as canles xeralistas, cada unha ten a súa liña editorial e non é difícil de identificar, calquera de nós que esteamos acostumados a consumilas o percibe.
Cando empezou a explosión do nordic noir, se ías aos mercados cun thriller tiñas máis posibilidades. Pero tampouco podía ser moi parecido ao nordic noir, porque entón para iso xa llelo ían comprar aos nórdicos e non a ti. Hai que saber o que é tendencia pero tamén levar orixinalidade.
Como se chega a falar con estas plataformas ou a presentarlles un proxecto?
É moi sinxelo, eu sempre lle quito toda a mítica. A nós ao principio resultábanos máis fácil conseguir reunións cos players europeos nun mercado que ás veces coas canles en España. Por iso tamén nos fomos orientando cara a aí. Cando es pequeno e as televisións teñen 100 produtoras coma ti presentándolles proxectos, é moi difícil nin sequera que te reciban. Nos mercados é distinto, están feitos para conectar xente. Vai haber alguén, un executivo, coa idea de ver 50 persoas con proxectos, e eses 50 xa son moito máis do que ve TVE en todo o ano. Despois unha vez que contactas o difícil é dar os seguintes pasos. Pero para os primeiros niveis de contacto e de pitching estes mercados (MIPCom, Coproduction Forum, Seriesmanía ou Berlín) están fenomenal, entras en contacto con quen queres. Ademais agora tanto Netflix como HBO en España son moi accesibles, e Movistar+ tamén. Romperon esa barreira de que había unhas elites ás que os pobres creadores chamaban sen resposta. Podes mandar un proxecto sen problema, outra cousa é que despois guste ou non. Pero son receptivos.
Que lle recomendarías a un novo produtor que queira pitchear un proxecto a estas plataformas?
Primeiro, que pensen máis no concepto proxecto que no concepto contido. Isto quere dicir que un proxecto é máis que un argumento. Cando saes por aí fóra decátaste de que os americanos antes que o guión teñen o poster, teñen a música, o look, a proposta de director… ves todo ese empaquetado e faste unha idea, non estás vendo só unha posible historia ou argumento. Ou os teaser, que nós ao principio non faciamos e claro, ao ver que todos viñan cun teaser aos mercados empezamos a facelos nós tamén. Todo iso contribúe a dar ese salto que marca a diferenza, porque ao final tes 15 minutos para presentar o proxecto e como só os dediques a contar un argumento… eu de momento nunca vin vender un proxecto, salvo que sexas un escritor famoso ou un guionista moi reputado, só expoñendo a idea argumental. A idea de por si non fai un proxecto. E o que facemos en Portocabo é transformar ideas en proxectos. Nós con Hierro antes de ter o guión tivemos o poster coa identidade gráfica, o tema musical central… é algo que xa temos moi asumido.
Que tendencias se detectan na ficción para as plataformas?
Eu nas tendencias así con grandes letras non creo. Si é certo que ás veces hai modas que che facilitan entrar, e poño un exemplo: cando empezou a explosión do nordic noir, se ías aos mercados cun thriller tiñas máis posibilidades. Pero tampouco podía ser moi parecido ao nordic noir, porque entón para iso xa llelo ían comprar aos nórdicos e non a ti. Hai que saber o que é tendencia pero non podes tirar o mesmo tiro. Tes que ter olfacto pero tamén orixinalidade.
Ou, por exemplo, agora hai certa saturación do produto de época, hai máis do que pode ter saída no mercado. Pois simplemente hai que sabelo, porque ao mellor non é o momento hoxe de presentar un drama histórico. Aínda que en catro meses todo pode cambiar: o problema é que antes as tendencias máis ou menos se mantiñan durante un ano ou dous, agora isto vai a unha velocidade que o que agora non quere ninguén o ano que vén pode ser un exitazo. É un mercado que se move mais que antes. E en xeral as plataformas son bastante abertas. Fíxate en Movistar+, produce drama histórico, thriller, comedia… realmente o que queren é ter un abano amplo. O que si hai que saber é o volume de produtos que xa teñen. Hai que analizar a carteira de producións que xa ten cada plataforma: se xa teñen 4 thrillers non van encargar un quinto, hai un límite. Así que funciona máis mirar o volume do que están facendo que se isto ou aquilo está de moda.
Culturalmente como ves o panorama? Hai espazo para a cultura local nun mercado tan globalizado ou imos cara a unha certa uniformización?
Eu creo que non se está uniformizando, xusto ao revés. E é un bo exemplo Hierro, que cun acento local tan particular está a competir no mercado global. Creo que se socializou moito o consumo e estamos afeitos xa todos a ver series de moitos países distintos. Nunca tanta oferta tivemos tan variada. Agora é a gran época da ficción televisiva, podes propoñer cousas que antes eran impensables, Non digo que non haxa certa estandarización, pero ao haber tanto volume, realmente hai moitas mais posibilidades para a diversidade. Este ano vanse producir 70 series en España, entre autonómicas, estatais, e plataformas. Aí cabe moita cousa e hai produtos moi diferentes.
Neste escenario que oportunidades pode ter a industria galega?
En Galicia somos top agora mesmo. Somos un sector que estaba afeito a traballar nun escenario máis precario, que curte moito, como son as series para a Televisión de Galicia, no que había que agudizar moito o enxeño para saír adiante. E no que durante anos se produciu sen parar. Entón cando o mercado se ampía e se diversifica chegamos moi preparados. E aí estamos, xente como Vaca Films, Bambú, CTV, Voz Audiovisual, nós… agora mesmo para o tamaño que temos somos potencia. Témolo que acabar de crer nós mesmos, e a nivel institucional teñen que decatarse de que estamos a vivir a idade de ouro: o volume de traballo, de facturación, de contratación que se vai xerar vinculado a isto é tremendo. E ademais temos unha diferenza con outros territorios que o que fan é importar rodaxes: aquí estamos a liderar proxectos, e iso é dunha diferenza brutal. Agora mesmo probablemente se tivesemos unhas mellores conexións territoriais e se houbes unha lexislación que permitise, como están a facer no País Vasco e en Navarra, xestionar un pouco os créditos fiscais e axudas directas a produción, isto poderíase converter nunha barbaridade. Eu creo que se vai converter igual a pesar de ser nese sentido a comunidade autónoma con menos apoio institucional, con moita diferenza. E vaise converter igual porque hai algo que está por riba diso, que é que saíu de aquí un talento tremendo, moi valorado na industria.
A chegada de Disney e a caída das audiencias en aberto son dous elementos que, sumados á chegada de Apple, que parece que si que van desembarcar, provocarán un cambio moi grande na industria.
Cres que pode haber algo de burbulla ou saturación no sector con tantos operadores e tanto contido que se produce?
Si e non. Igual se está producindo a un volume moi grande, pero a realidade é que o consumo é tamén moi grande. Non creo que ningunha das novas plataformas se lanzase a aparecer en escena sen unha análise moi pormenorizada, e percibímolo todos: consumimos unha cantidade de ficción televisiva que era impensable hai uns anos. Eu creo que de momento hai demanda para ese volume de produción, a día de hoxe estamos nun punto de equilibro. Non sei que pasará cando entren máis como Disney ou Apple e queiran facer produción local: é imposible seguir crecendo tanto porque non habería nin técnicos nin actores en España para facer tanta serie. Agora estamos nun bo punto, se medrasemos eu si que falaría de burbulla. Agora de momento todo o que se produciu foi absorbido ben polo público: as series de Movistar+ estanse vendo, o consumo dos orixinais hispanos de Netflix ten un volume de visionados tremendo… non é que se produza e quede aí, de feito o volume de consumo en termos globais aumentou. Outra cousa é que o consumidor estea disposto a pagar por aboarse a máis de 2 ou 3 plataformas, aí vai ter que haber fusións. A nivel xeral nun par de anos vai haber un cambio moi gordo e non son capaz de predicir cal é. A chegada de Disney e a caída das audiencias en aberto son dous elementos que, sumados á chegada de Apple, que parece que si que van desembarcar, provocarán un cambio moi grande na industria.
Como está posicionada Portocabo para este novo escenario? É a especialización unha vía de traballo?
A posición de Portocabo non pode ser mellor agora mesmo. Estamos bastante ben armados para esa nova liña de demanda de contidos que vén. Editorialmente non nos imos especializar, nós o que queremos é contar historias: temos feito drama histórico, comedia, thriller, kids… é máis que a historia nos seduza. O equipo de aquí formouse niso, viñamos de traballar para TVG en series moi distintas. Esa tamén é unha das nosas marcas, que non estamos especializados nun xénero senón que traballamos en distintos xéneros, aínda que sempre damos unha certa pátina, un estándar de calidade bastante alto. Como moito algo que nos identifica é que os nosos produtos adoitan estar sempre moi pegados á realidade. Agás no infantil, que é un terreo no que se impón máis a fantasía, parece que de forma natural estaremos sempre traballando desde unha certa verdade, falamos de cousas que nos resultan próximas e afíns. Tampouco queremos especializarnos nas plataformas nin moito menos. O noso próximo proxecto máis ambicioso é para unha tele en aberto. Eu son o máximo defensor de que teñen que convivir os distintos modelos: a coprodución coas encargas, o premium co aberto, etc. A mostra de que España e Galicia se posicionan ben na ficción é que conviven estes ámbitos, porque por agora hai publico para todo isto.
