Emma Lustres: “Temos unha oportunidade moi boa e estamos dando a talla pero falta apoio institucional”
Texto: María Yáñez. Fotos: Amador Lorenzo Blach.
Vaca Films é outra das produtoras que este ano máis traballou en series para plataformas, con La Unidad, dirixida por Dani de la Torre, para Movistar+ e El desorden que dejas, creada polo guionista Carlos Montero, para Netflix. Todo un salto para unha empresa que sempre estivo enfocada ao cine e que, nun momento no que as series queren parecerse ao cine, está a aproveitar moi ben esta marea. Falamos coa súa responsable e fundadora, Emma Lustres.
Vaca Films é unha produtora de cine que, agás algunha tv-movie, non facía producións para televisión. Como é a vosa entrada no mundo da ficción seriada para plataformas?
Nós sempre tivemos moi claro que deberiamos levar unha estratexia de concentración, facendo cine soamente e ademais un tipo de cine moi concreto. Entendiamos que quen moito abarca pouco apreta, e con ese espíritu de produtora boutique quixemos traballar en tres liñas: producir cine a directores galegos, facer películas de orzamentos medio-altos de cine español, relevantes desde o punto de vista comercial, e unha terceira liña que era producir cine en inglés financiado principalmente fóra de España. A televisión nunca nos interesou demasiado, por esta filosofía pero tamén porque considerabamos que co noso perfil de empresa era moi complicado entrar na produción televisiva a nivel estatal. Ademais para podelo facer o idóneo sería moverse a Madrid, e por cuestións persoais e de filosofía de vida e empresarial nunca entrou no noso esquema emigrar. Para nós unha das nosas fortalezas agora, que non no seu momento, e unha das nosas premisas era sempre intentar facelo desde Galicia e intentar desenvolver aquí todo o noso traballo.
Cando irrompen as plataformas a nivel mundial, primeiro en Estados Unidos e logo extendéndose por algúns países europeos, vemos vir a vaga e si que empezamos a pensar se debemos ou non meternos nese negocio. Veste xa maior de idade, cun asentamento na industria e cun coñecemento e unha experiencia que che dan a seguridade de emprender unha nova liña. Decidimos que si e empezamos moi aos poucos, sen dedicarlle demasiados esforzos, pero si unha parte do tempo que temos para desenvolver proxectos. Van pasando os anos, as plataformas vanse asentando en España e para desenvolver os seus orixinais recorren a produtores de cine. E nós estamos nesa lista á que recorren. Propóñennos desenvolver ou producir cousas, e que traballemos nalguna serie para elas. Iso anímanos a dedicarlle máis tempo, esforzos e recursos á tarefa, o que nos leva ao momento no que estamos agora, no que unha das nosas liñas importantes é o desenvolvemento e produción de series para plataformas. E en concreto nos últimos tempos a estar producindo La unidad, a serie da temporada 2019-20 con máis orzamento de Movistar+, e El desorden que dejas, unha serie pechada de 8 capítulos orixinal de Netflix que nos propoñen producir.
Por que crees que buscaban productoras de cine as plataformas?
Creo que as plataformas queren facer series máis premium, máis parecidas ao cine que á televisión, desde un punto de vista formal e tamén do propio contido. E para isto están contratando moito talento de cine, non só produtores, senón tamén directores, guionistas… se cadra os actores sempre estiveron máis mesturados facendo cine e televisión. O feito de que traballen con produtoras de cine supoño que tamén vén arrastrado polo talento: como están interesados en determinados directores, normalmente estes queren traballar cos seus produtores. Se analizas que directores en España teñen unha carreira estable, consolidada e recurrente, a maioria teñen un produtor habitual que traballa con eles.
Cales son as principais diferenzas á hora de traballar para cine ou para Netflix/Movistar+? Tivestes que adaptar os vosos procesos ou a estrutura da empresa a estes novos clientes?
Aquí hai unha parte persoal e outra profesional. Desde o punto de vista profesional as dúas experiencias que estamos tendo con Netflix e Movistar+ profesionalmente son moi satisfactorias. Puidemos traballar cun nivel de recursos moi alto, puidemos formar equipo e levar a produción exactamente igual que nas películas. Desde un punto de vista máis cinguido ao contido, no proceso con Movistar+ participamos moi activamente e moi de ti a ti, como facemos coas películas tamén, porque nós viñamos de facer as nosas películas en coprodución con Telecinco e Antena 3 e estabamos afeitos a traballar coa cadea. Entón no caso de Movistar+ non houbo case diferencias, foi todo moi á par. Na miña experiencia, cando Movistar+ se asocia a un produtor para que leve a cabo unha serie confía no seu criterio, apóiase nel e é un traballo conxunto, además do labor co director, guionistas, etc. La Unidad é unha serie creada por Dani de la Torre e Alberto Marini, que xa para nós eran da casa, e déronlles moita liberdade para traballar. Coa serie de Netflix foi distinto, era un proxecto que xa viña máis empaquetado e armado desde o desenvolvemento. É unha novela, un proxecto dun showrunner da casa que ten un contrato en exclusiva con Netflix. A nosa implicación no contido tamén existe, e Netflix apóiase no produtor e danos liberdade, pero non é o mesmo cando un proxecto xa vén así armado.
Para min a diferenza está máis no personal, porque cando estás facendo unha película de cine é coma se te estiveses preparando para unha oposición: estás moitos anos co proxecto e tes moita tensión de ver qué pasa o día da oposición, que é o día da estrea. Esa sensación coas series non a teño, porque todo é moi rápido e máis ben estás a preparar un exame onde xogas o futuro relativamente, ou así o afronto eu. Obviamente como persoa esixente eu poño toda a miña impronta e toda a mesma forza e enerxía nunha serie que nunha película: para min non vale facer as cousas regular, hai que facelas sempre mellor que ben, ou iso se intenta. Pero o proceso interno, os sentimentos e o estómago, non é o mesmo. Tamén é unha cuestión de gustos: desde moi pequena sempre me interesou o cine moitísimo e as series nada, e a día de hoxe segue a pasarme o mesmo. Para min o cine ten un compoñente persoal moi forte e as series non. A nivel profesional é igual de esixente, pero é distinto. Logo hai outra cuestión tamén persoal, que non sei se é por carácter, a min gústame estar a moitas cosas, e o cine permíteme estar a máis proxectos á vez.
«Unha das razóns polas que desde o principio non queriamos facer series era porque implicaba irnos a Madrid, pois producir para as televisións xeralistas desde Galicia é moi complicado. En cambio á hora de producir para as plataformas pode ser positivo, un valor engadido.»
Como afecta o novo escenario aos vosos procesos de desenvolvemento? Que proxectos se buscan, como se desenvolven, como se pitchean…?
É un pouco similar, o que sucede é que a día de hoxe os guionistas e os directores non pensan xa só en películas senón tamén en series, e propóñennos proxectos dese tipo. Nós como produtores tamén, levamos xa un par de anos desenvolvendo tamén series, aínda que este traballo estao a facer máis Borja (Pena) ca min. Ao final eu traballo máis desde o personal, e como a min me gusta máis o cine como espectadora tamén o prefiro como produtora. Pero agora si que podo pensar se unha historia das que me chega estará ben para una serie, e hai 7 ou 8 anos non o diría.
Ademais coas series nas que estamos a traballar estamos indo a por unha liña máis internacional, en España e en español pero coa idea de que sexan series europea, con financiamento no só de aquí e que non sexa propiedade ao 100% dunha soa plataforma. Outras destas series nas que traballamos son en inglés e con temáticas más internacionais. Traballamos con algún guionista inglés, con algún americano, tamén con españois e con intención de que os directores si que sexan de España. Igual que no cine intentamos desenvolver unha liña de filmes en inglés, financiados principalmente fóra de España, coas series estamos a facer o mismo e traballamos nesas dúas liñas.
Cres que desde o punto de vista cultural as plataformas traen máis estandarización ou hai oportunidade para contidos máis locais e diferenciados?
Creo que o que están vendo as plataformas é que precisan produtos locais. Netfilx está en 190 países e sabe que para estar en España cunha implantación significativa necesita produto español, se non non consegue un volume de clientes alto porque o cliente español o que ve fundamentalmente é produción española. Igual que o francés ve sobre todo produción francesa e o americano produción americana. Isto é marabilloso porque, por un lado, calquera cidadán do país no que viva ten acceso á produción de moitísimos países e, por outro, a industria de cada país ten a oportunidade de facer cousas que se vexan no seu país e mais fóra. Xusto España con Netflix tivo moitos acertos, máis que ningun outro país do mundo. E iso está moi ben,
Despois está a parte do contido, e eu si que penso que o que se fai é bastante similar en todas partes. Isto ten unha parte moi positiva, que é a da difusión, e outra menos positiva, que é que o produto é bastante homoxéneo, é a miña sensación. Tamén hai outro factor moi positivo, e é que Movistar+ está facendo series en Andalucía, en Galicia, en Cataluña… e con talento destes sitios. Para eles é importante descentralizar e producir fóra de Madrid: como producen tanto non poden estar só en Madrid, e ademais non pode todo parecer madrileño e sábeno. Con Netflix igual, para eles é fundamental extenderse por todo o territorio español, producir con produtores de distintas zonas, que o contido teña relación co local. Antes comentaba que unha das razóns polas que desde o principio non queriamos facer series era porque implicaba irnos a Madrid, pois producir para as televisións xeralistas desde Galicia é moi complicado. En cambio á hora de producir para as plataformas pode ser positivo, un valor engadido.
De todos xeitos non debemos de pensar que todo é estupendo, hai unha parte moi boa que ten que ver coa industria e coa difusión, mais desde un punto de vista de contido cultural hai unha parte delicada, porque máis oferta e difusión non significa máis pluralidade. Por iso creo que Europa e a Unión Europea teñen que aproveitar esta situación comercial e tecnolóxica da gran capacidade de difusión para protexer os creadores e os produtores independentes e protexer o patrimonio audiovisual europeo. Porque ao final, se as plataformas nos comen, o patrimonio europeo audiovisual desaparece e esa propiedade pasa a ser dos Estados Unidos. Levado ao extremo poderíase dar o caso de que tiveramos unha filmoteca baleira, pois eles non teñen obriga de deixar unha copia alí. En fin, que isto das plataformas é unha marea moi boa pero non hai que deixarse arrastrar pola marea.
En termos de oportunidade para o sector en Galicia, que nos traen estas plataformas?
As plataformas son unha oportunidade para toda a industria audiovisual, a diferenxa é que hai comunidades que non teñen industria. Polo tanto este beneficio repártese entre os sitios onde si hai unha industria e Galicia é un deles. Que Hierro estea producida por Portocabo e que nós esteamos a producir dúas series ten que ver con que hai unha industria aquí: temos actores, temos técnicos, temos empresas que poden facer isto. Está a ser unha oportunidade claramente.
O problema é que estamos en inferioridade con respecto a outros lugares como Madrid, Cataluña ou Andalucía. Porque o apoio das institucións nesas comunidades é moi forte, ou no caso de Madrid porque a industria está alí. Aquí o apoio forte da Xunta ao audiovisual hai anos que rematou. Temos unha oportunidade de negocio e de traballo inmensa porque a industria a xera por ela mesma pero non está sustentada polo apoio público, cousa que noutros sitios si. Se en Cataluña, Andaucía e País Vasco non houbese apoio público todos competiriamos igual, pero cando uns teñen apoio e outros non, uns parten en desvantaxe.
É unha cuestión de política de país, e de considerar se é unha boa oportunidade ou non o é. E neste caso é obvio que é unha oportunidade porque está totalmente constatado que a industria audiovisual a nivel mundial é un sector punteiro, con moita marxe aínda de crecemento, e creo que en Galicia en certa maneira seguimos vivindo un pouco do traballo ben feito, pero o crédito non sei se acabará. Creo que hai empresas que o poden facer pero tamén hai outras que precisan un empurrón desde o público para chegar. Eu sempre me fago a pregunta de, se Borja e mais eu en vez de montar a empresa no 2003 a tivésemos montado no 2012, se teriamos conseguido chegar donde chegamos, e francamente creo que non. Dáme pena porque penso que hai unha oportunidade de negocio coas plataformas no audiovisual enorme, e nós estámolas aproveitando, e ademais estamos dando moi ben a talla, xa non só polo gran exitazo de Hierro, senón porque me consta que as plataformas consideran Galicia como un dos sitios onde claramente poden estar moi tranquilos. Porque a produción que se vai facer é exquisita, o nivel dos equipos é altísimo, eles sábeno e confían ao 100% no talento dos profesionais galegos. Pero non cabe duda de que rodar en Galicia ten un encarecemento de moitas cousas con respecto a rodar en Madrid. Ben é certo que noutras cousas compensas, se non sería inviable. Non é que rodar aquí sexa máis caro, pero tes uns custes engadidos que se rodas en Madrid non tes. Por iso é unha mágoa que os nosos políticos e a nosa administración autonómica non vexan isto como unha oportunidade e se implique para que lle poidamos tirar o máximo proveito.
Cómo cres que debería ser ese apoio?
A política faise con diñeiro. Eu particularmente xa vou cansa de ir suxerir ou propoñer que é o que teñen que facer. Non vou perder máis tempo ni frustrarme con iso. Porque está todo inventado. E debería ser ao revés, deberan ser as institucións quen o estivesen vendo. Alguén na Administración debera estarse ocupando de ver por onde vai o mundo, estar ao tanto do que está a pasar no sector e ver que aquí hai una oportunidade. Se ves o auxe que están a ter as plataformas ou o debate que está habendo en Europa, onde se están a debater tres leis que inflúen tanto na produción e difusión de contidos como na súa propiedade industrial e intelectual… eu non sei que postura ten a nosa Administración ante iso nin que cren que podemos facer, como se pode desde Galicia axudar a non perder o tren. E a partir de aí traballas, expós, miras… por suposto, intentando sempre buscar o ben común, non o ben particular de dous ou tres. Pero non hai intención, eu non a vexo. Refírome a intención real, non maquillaxe. Paréceme unha oportunidade perdida, si.
«Aquí o apoio forte da Xunta ao audiovisual hai anos que rematou. Temos unha oportunidade de negocio e de traballo inmensa porque a industria a xera por ela mesma pero non está sustentada polo apoio público, cousa que noutros sitios si. Se en Cataluña, Andaucía e País Vasco non houbese apoio público todos competiriamos igual, pero cando uns teñen apoio e outros non, uns parten en desvantaxe.»
Estar imos estar aí porque afortunadamente hai unha base de traballo colectivo desde hai anos: que haxa unha tradición teatral en Galicia é fundamental para que teñamos o audiovisual que temos, que haxa una televisión pública autonomica é por suposto fundamental neste sentido, é fundamental o apoio da Xunta e a iniciativa privada tamén, así como a oportunidade de negocio no mercado. Todo sumado fai que esteamos aí. O problema é que agora mesmo dúas patas importantísimas como son a Xunta de Galicia e a TVG nin están nin se agarda por elas. Todo queda a mercé da oportunidade de negocio, que é xigante comparada á que era hai 20 anos e iso é o que está a facer que haxa máis traballo ca nunca. A min o que me preocupa é que dentro de 15 ou 20 anos, cando certas persoas nos xubilemos, isto xa non sexa así, que non haxa iniciativa empresarial nin apoio para sacar os proxectos adiante.
E logo temos que entender que Galicia é un país de 2 millóns e pico de habitantes. Nin somos 8 millóns nin somos a comunidade máis rica de España. Hai moitos factores estruturais que inflúen. Ora ben, podemos presumir de que o público responde. Viuse coa película de Óliver Laxe e nós vímolo con todas as nosas estreas, que fixeron como dez veces más diñeiro en Galicia ca fóra. É dicir, interesa moitísimo o produto que se fai aquí e iso tamén hai que telo en conta. Cando Borja e mais eu vemos as recadacións da billeteira sempre dicimos que se Galicia fose Madrid, Andalucía ou Cataluña, co seu volume de poboación, serían moitos cartos. Pero Galicia é só o 4% do mercado en España. Entón si, hai un publico local importante, o malo é que somos poucos, en termos de mercado.
Ao final acabamos falando de cine… pero é que levamos un outono espectacular nas salas. Tamén porque hai moi boas películas. Quizais o cine non está tan morto como algúns nos queren facer crer.
